S__19169282++

ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง…แต่งกายอย่างอยุธยา

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 1

สตรีนุ่งผ้าลายอย่าง จิตรกรรมฝาผนังวัดสุทัศน์เทพวราราม
Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 3
ภาพหมู่พระราชธิดาในรัชกาลที่ 4 แต่งพระองค์ด้วยผ้าทรงภูษา ผ้าลายอย่าง

วัฒนธรรมเครื่องนุ่งห่มของชาวสยามประกอบด้วยผืนผ้าที่ใช้นุ่งและห่มปกคลุมร่างกาย โดยไม่มีการตัดเย็บเรียกว่านุ่งผืนห่มผืน สยามเป็นเมืองที่ตั้งอยู่ระหว่างแหล่งผลิตผ้าแหล่งใหญ่ของโลกคืออินเดีย ทำให้มีพ่อค้านำผ้าอินเดียเข้ามาทำการค้าขายยังสยามอยู่เสมอ 

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 5

เทคนิคการเขียนผ้าอินเดียรูปแบบหนึ่ง

ผ้าอินเดียสามารถบ่งบอกถึงความแตกต่างทางสังคมได้เพราะผ้าที่ใช้สวมใส่มีความประณีตงดงาม มีหน้าผ้ากว้าง สีสันสดใส  ลวดลายสวยงามและวัสดุหลากหลาย เมื่อเทียบกับผ้าในสยาม ต่อมาราชสำนักสยามได้มีการออกแบบลายผ้าเองและส่งไปผลิต ยังประเทศอินเดียจึงเกิดเป็น “ผ้าลายอย่าง” คือ ผ้าที่ทางราชสำนักสยามเขียนตัวอย่างลาย ส่งไปให้ทางอินเดียผลิตให้ จากหลักฐานที่ปรากฏขึ้นอย่างเด่นชัดในสมัยอยุธยาตอนปลาย ทำให้เห็นว่าผ้าลายอย่างเป็นที่นิยมในช่วงนั้นและมีธรรมเนียมการใช้เฉพาะสำหรับพระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชสำนัก รวมถึงเป็นสิ่งของที่พระมหากษัตริย์ใช้พระราชทานแก่ผู้ทำความดีความชอบหรืออาคันตุกะคนสำคัญเท่านั้น   

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 7

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 9

ผ้าลายอย่างประกอบด้วย ๓ ส่วน ได้แก่ 

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 11

โครงสร้างผ้าลายอย่าง

๑. ท้องผ้า หมายถึง พื้นที่ส่วนใหญ่ของผ้าบริเวณตรงกลาง

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 13

ท้องผ้า

๒. สังเวียนหรือขอบผ้า หมายถึง ลายบริเวณล้อมรอบท้องผ้าตามแนวยาว

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 15

สังเวียนหรือขอบผ้า

๓. กรวยเชิงหรือเชิงผ้า หมายถึง ลายบริเวณล้อมรอบท้องผ้าด้านกว้าง ซึ่งกรวยเชิงจะเป็นเครื่องบ่งชี้สถานะของผู้สวมใส่  

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 17

กรวยเชิงหรือเชิงผ้า

ซึ่งผ้าลายอย่างสามารถแบ่งออกได้ตามลักษณะโครงสร้างของผ้า

  1. ผ้าท้องลาย คือผ้านุ่งที่มีลายทั้งส่วนท้องผ้า ขอบบนและล่างของผ้าหรือสังเวียน และลายกรวยเชิงสามชั้นหรือมากกว่าที่ชายผ้าสองข้าง

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 19

2.ผ้าทองพรรณ คือผ้านุ่งที่ไม่มีลายในส่วนท้องผ้า มีเฉพาะลายขอบบนและล่างหรือสังเวียน และลายกรวยเชิงหลายชั้น

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 21

3. ผ้านุ่งลายที่มีลายในส่วนท้องผ้า ไม่มีลายขอบบนและล่างหรือสังเวียน และมีลายกรวยเชิงชั้นเดียว

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 23

4. ผ้าลายที่มีท้องผ้าและมีลายขอบทั้งสี่ด้าน ใช้เป็นผ้าตกแต่งสถานที่ ซึ่งโครงสร้างของผ้าในแบบนี้เป็นลักษณะเดียวกับผ้าปาลัมโปร์ (Palampore) ที่อินเดียผลืตสำหรับตลาดยุโรปเพื่อนำไปใช้ตกแต่งเครืองเรือน

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 25

  • ตัวอย่างผ้าลายอย่าง

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 27

ลายพุ่มข้าวบิณฑ์หิมพานต์พื้นสีขาวหม่น

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 29

ลายดาราลายก้านขดย่อมุมไม้สิบสอง

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 31

ลายกุดั่นทรงเครื่องน้อย

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 33

ลายกุดั่นคันธวัลย์

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 35

ลายพุ่มข้าวบิณฑ์เทพพนมกินรีก้านขด กรวยเชิงเทพพนมสามชั้น เชิงผ้าลายหน้ากาลสลับลายเทพพนมและนรสิงห์

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 37

ผ้าลายเทพพนมพุ่มข้าวบิณฑ์เทพรำครุฑก้านแย่งพื้นสีใบแค

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 39

ลายดาราลาย

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 41

ลายย่อมุมไม้สิบหกดอกลอยสลับย่อมุมไม้สิบสองดอกไม้สี่กลีบในรัตนโกสินทร์ตอนต้นพื้นสีกะปิ

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 43

นอกจากนี้ผ้าลายอย่างยังถูกนำมาใช้เป็นผ้าห่อคัมภีร์หรือสมุดข่อยโบราณในราชสำนักหรือในทางพุทธศาสนา จะเห็นได้ว่าผ้าลายอย่าง มีความสำคัญในระดับพิธีการและเป็นของที่ใช้ประดับหรือห่อหุ้มสิ่งของสำคัญนอกจากใช้สำหรับเป็นเครื่องนุ่งห่ม

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 45

ผ้าห่อคัมภีร์ลายเทพพนมพื้นขาว

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 47

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 49

ขอบคุณภาพจาก www.dmc.tv.com

Thai Style Studio 1984 ผ้าลายอย่าง / ผ้าลายอย่าง...แต่งกายอย่างอยุธยา 51

ผ้าลายนอกอย่าง

ถัดมาคือ “ผ้าลายนอกอย่าง” หรือเรียกอีกอย่างว่า “ผ้ามัสกาตี” ตามเอกสารโบราณกล่าวว่าเป็นผ้าที่ทำเลียนแบบผ้าลายอย่าง แต่พิมพ์ลงบนผ้าฝ้ายจากอินเดียเนื้อหยาบและฝีมือไม่ประณีตนัก ผ้าลายนอกอย่างมีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ยาวประมาณสี่หลาหรือเรียกอีกอย่างว่า หนึ่งโจงกระเบน การพิมพ์จะพิมพ์เป็นสีแต่ก็ไม่นิยมใช้สีสันมากนัก ซึ่งผ้าลายนอกอย่างสามารถนำมาใช้กับสามัญชนได้ โดยหลีกเลี่ยงกฎห้ามของราชสำนัก คือเป็นผ้าที่ออกแบบสำหรับใช้งานทั่วไป คหบดีและสามัญชนก็ใช้นุ่งห่มได้

 

ขอบคุณข้อมูลจากหนังสือผ้าลายในสยาม – ประภัสสร โพธิ์ศรีทอง

                          หนังสือผ้าและการแต่งกายในสมัยโบราณจากจิตรกรรมฝาผนังบนพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ – นางณัฎฐภัทร จันทวิช

                          หนังสือการแต่งกายไทย วิวัฒนาการจากอดีตสู่ปัจจุบัน 

TRULY THAI AUTHENTIC YOU CAN BE

>>ติดตามเรื่องราวความเป็นไทยอย่างใกล้ชิดที่ Thai Style Studio<<

เพราะเราเชื่อว่า “มากกว่าความรู้สึก คือ การได้สัมผัสประสบการณ์ความเป็นไทยด้วยตัวคุณเอง”

Share this post