loader image
TSS_8441 copy_1600x1067

เสื้อครุยและลอมพอก

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 1
ภาพขบวนเสด็จพระราชดำเนินของเหล่ากษัตริย์สมัยอยุธยา
ภาพจากหนังสือวัดใหม่เทพนิมิตร

เสื้อครุยมาจากไหน

การสวมใส่เสื้อครุยมีมาตั้งแต่สมัยโบราณในหลายประเทศ ทั้งในแถบเอเชียและยุโรป สำหรับในประเทศไทยมีหลักฐานว่า  พระมหากษัตริย์ได้พระราชทานฉลองพระองค์ครุยหรือเสื้อครุย เป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศหรือเครื่องยศในหมวดภูษณาภรณ์ สำหรับพระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง หรือข้าราชการ ที่ทำความดีความชอบในราชการแผ่นดินมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 3
จิตรกรรมฝาผนังพระที่นั่งพุทไธสวรรย์
Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 5
ขบวนช้างที่พระเจ้าอังคติประทับ จากชาดกเรื่องพรหมนารท
ภาพจากวัดช่องนนทรี
Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 7
พระเจ้าอุเทนแห่งกรุงโกสัมพีประทับในพระราชวัง
ภาพจากหนังสือจิตรกรรมฝาผนังพระที่นั่งพุทไธสวรรย์
Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 9
เป็นรูปเจ้าหน้าที่พระราชพิธีนำราชรถ จะสังเกตได้ว่าช่างจิตรกรรมได้วาดลอมพอกด้วยสีขาวและลงสีแดงตัดสลับเหลืองเพื่อให้ลายละเอียดอย่างเป็นนัยถึงชั้นยศของผู้สวมลอมพอกซึ่งมีเกี้ยวประดับด้วย
ภาพจากหนังสือ วัดเขียน

ชุดครุยใช้สวมใส่เมื่อเข้าร่วมในงานพระราชพิธีที่สำคัญ เพื่อเป็นการแสดงบรรดาศักดิ์และตำแหน่งของผู้สวมใส่ ซึ่งขุนนางที่มีบรรดาศักดิ์สูงจะได้รับพระราชทานเสื้อครุยที่ปักงดงามวิจิตรบรรจง     

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 11

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 13

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 15

ภาพตัวอย่างเสื้อครุยจำลอง

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 17

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิลรัตน์ กรมหมื่นอลงกฏกิจปรีชาฉลองพระองค์ครุย
ขอบคุณภาพจาก นายจอห์น ทอมสัน

ลอมพอก เป็นหมวกสำหรับขุนนาง เรียกว่า พอกหรือพอกเกี้ยว เป็นเครื่องแต่งกายชนิดหนึ่งที่ช่วยกำหนดลำดับชั้นยศของขุนนาง เป็นหมวกมียอดคล้ายชฎา ขอบหมวกมีสมรดสีเหลืองหรือดิ้นทองคาดเพื่อความสวยงาม เหนือสมรดขึ้นไปอีกชั้นหนึ่งมีเกี้ยวเป็นรูปวงกลม ประดับด้วยดอกไม้ไหวทองคำ มีปลายแหลม

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 19

ภาพตัวอย่างลอมพอก

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 21

ภาพตัวอย่างลอมพอก

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 23

ภาพตัวอย่างลอมพอก

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 25

ลอมพอกในสายตาของชาวต่างชาติอย่าง ลา ลูแบร์ ภาพวาดขุนนางชาวสยาม

ในสมัยอยุธยา สันนิษฐานว่า เริ่มแรกลอมพอกใช้สวมครอบมวยผม จึงมีรูปร่างสูงแต่ปลายทู่หรือปลายอวบกว่าในสมัยต่อมา อ้างอิงจากรูปจิตรกรรมฝาผนังในวัดต่าง ๆ ที่ยังคงปรากฎหลักฐานอยู่ อาทิ ภาพขบวนพายุหมาตราทางสถลมารคที่วัดยม และ วัดไชยทิศ อันเนื่องจากในช่วงสมัยอยุธยาตอนต้นและตอนกลาง ผู้คนนิยมไว้ผมยาวทั้งชาย และหญิง โดยนิยมมุ่นผมเป็นมวยเหนือศรีษะ ที่เรียก โซงขโดงฤๅโองขโดง หรือ ทรงหนูนยิก ต่อมาเมื่อถึงสมัยอยุธยาตอนปลาย หรือ ทรงผมได้เปลี่ยนแปลงเป็นทรงหลักแจว หรือ ทรงมหาดไทย ซึ่งเป็นผมสั้น ลอมพอก จึงได้วิวัฒนาการเปลี่ยนรูปแบบไป คือ ยอดเรียวเล็กลง และเพิ่มสายรัดคางขึ้น

บรรดาศักดิ์ของขุนนางสามารถแบ่งได้จากลักษณะของขอบลอมพอก ดังนี้

  • ออกญา ชนชั้นปกครองสูงสุด ขอบของลอมพอกทำด้วยทองคำ และยอดแหลมประดับด้วยช่อมาลา
  • ออกพระ ขุนนางบรรดาศักดิ์ชั้นสอง ขอบของลอมพอกประดับด้วยช่อชัยพฤกษ์
  • ออกหลวง ผู้มีบรรดาศักดิ์ชั้นสาม ขอบของลอมพอกกว้างเพียงสองนิ้วและฝีมือประณีตน้อยกว่าของออกพระ
  • ออกขุน และ ออกหมื่น ผู้มีบรรดาศักดิ์ชั้นสี่และห้าตามลำดับ ขอบลอมพอกทำด้วยทองคำหรือเนื้อเงินเกลี้ยง

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 27

เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) ราชทูตแห่งสยาม
ผลงานของ โยฮันน์ ไฮเซลมาน (Johann Hainzelman) 

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 29

ออกหลวงกัลยาราชไมตรี เป็นอุปทูต
ผลงานของ โยฮันน์ ไฮเซลมาน (Johann Hainzelman) 

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 31

ออกขุนศรีวิสารวาจา ตรีทูตในคณะทูตของออกพระวิสุทสุนธร
ผลงานของ โยฮันน์ ไฮเซลมาน (Johann Hainzelman) 

ปัจจุบันยังมีการสวมชุดครุยอยู่ แต่อาจมีกฎเกณฑ์ ระเบียบแบบแผนในการพระราชทานที่แตกต่างกันตามยุคสมัย ส่วนลอมพอกก็จะมีให้เห็นเฉพาะในพระราชพิธีสำคัญโดยธรรมเนียมแห่งพระราชอิสริยยศเท่านั้น อาทิเช่น พระราชพิธีแรกนาขวัญ เป็นต้น อีกทั้งชุดครุยเองยังได้รับความนิยมแพร่หลายในกลุ่มประชาชนโดยทั่วไป จะพบเห็นได้ในงานอุปสมบทชุดบวชนาค

Thai Style Studio 1984 เสื้อครุยและลอมพอก 33

เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร (หม่อมราชวงศ์คลี่ สุทัศน์ ณ อยุธยา)

 

ขอบคุณข้อมูลจากหนังสือผ้าลายในสยาม – ประภัสสร โพธิ์ศรีทอง
                                      หนังสือผ้าและการแต่งกายในสมัยโบราณจากจิตรกรรมฝาผนังบนพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ – นางณัฎฐภัทร จันทวิช
                                      หนังสือการแต่งกายไทย วิวัฒนาการจากอดีตสู่ปัจจุบัน 

TRULY THAI AUTHENTIC YOU CAN BE

>>ติดตามเรื่องราวความเป็นไทยอย่างใกล้ชิดที่ Thai Style Studio<<

เพราะเราเชื่อว่า “มากกว่าความรู้สึก คือ การได้สัมผัสประสบการณ์ความเป็นไทยด้วยตัวคุณเอง”

Share this post